Rối loạn phổ tự kỷ (ASD) đang trở thành 1 trong những mối quan tâm hàng đầu của các bậc phụ huynh hiện nay, nó liên quan trực tiếp đến sự phát triển thần kinh của trẻ. Trên hành trình lớn khôn của con em mình không phải lúc nào cũng là 1 con đường bằng phẳng. Đôi khi chẳng may các dấu hiệu của rối loạn phổ tự kỷ xuất hiện, khiến cha mẹ không khỏi bối rối và lo âu. Để có thể hiểu đúng về hội chứng này hãy cùng chúng tôi tìm hiểu ngay sau đây
Rối loạn phổ tự kỷ là gì?
1. Khái niệm
Rối loạn phổ tự kỷ không phải là 1 bệnh lý đơn lẻ mà là 1 tập hợp các rối loạn phát triển thần kinh phức tạp, chúng được đặc trưng bởi những khiếm khuyết trong 2 lĩnh vực chính:
- Suy giảm về giao tiếp và tương tác xã hội: Trẻ có thể gặp khó khăn trong việc giao tiếp bằng mắt, hạn chế trong ngôn ngữ nói, gặp thách thức trong việc hiểu và sử dụng các cử chỉ, điệu bộ cơ thể. Cũng như khó khăn trong việc thiết lập và duy trì các mối quan hệ bạn bè phù hợp với lứa tuổi
- Hành vi, sở thích hoặc hoạt động bị hạn chế và lặp đi lặp lại: Điều này thể hiện qua các hành vi rập khuôn (vỗ tay, đung đưa cơ thể), gắn bó cứng nhắc với các thói quen, sở thích thu hẹp với cường độ cao hoặc phản ứng bất thường với các kích thích từ môi trường (như âm thanh, ánh sáng, kết cấu đồ vật)
2. Từ phổ có ý nghĩa gì?
Từ “Phổ” trong rối loạn phổ tự kỷ là điểm quan trọng nhất, điều đó ám chỉ rằng không có 2 cá nhân tự kỷ nào giống nhau hoàn toàn. Mỗi trẻ là 1 cá thể độc nhất với những điểm mạnh, thách thức và mức độ hỗ trợ khác nhau. Có trẻ có trí thông minh đặc biệt, trong khi số khác có thể đi kèm với khuyết tật trí tuệ. Có trẻ không nói được, nhưng có trẻ lại nói rất nhiều về 1 chủ đề cố định.
Đó là 1 sự pha trộn độc đáo giữa điểm mạnh và thách thức với nhau, các phụ huynh nên biết rằng quang phổ này trải dài từ những người cần rất nhiều sự hỗ trợ trong cuộc sống hàng ngày, đến những người có thể sống độc lập và có những tài năng đặc biệt (thường được gọi là tự kỷ chức năng cao)
>>Xem thêm: “Trẻ Chậm Nói: Dấu Hiệu, Nguyên Nhân Và Cách Can Thiệp Sớm Giúp Con Phát Triển Ngôn Ngữ“
Các dạng rối loạn phổ tự kỷ phụ huynh cần biết
1. Tự kỷ điển hình (Classic Autism)
Đây là dạng mà hầu hết mọi người nghĩ đến khi nhắc đến tự kỷ. Trẻ mắc dạng này thường biểu hiện các dấu hiệu rõ ràng ngay từ trước 3 tuổi với các đặc điểm nổi bật sau:
- Khiếm khuyết giao tiếp nghiêm trọng: Chậm nói hoặc hoàn toàn không có ngôn ngữ. Trẻ có thể gặp khó khăn trong việc hiểu lời nói và sử dụng từ ngữ 1 cách máy móc
- Thách thức trong tương tác xã hội: Ít hoặc không giao tiếp bằng mắt, không đáp lại khi được gọi tên. Đặc biệt chỉ thích chơi 1 mình và ít có nhu cầu kết bạn
- Hành vi lặp đi lặp lại rõ rệt: Các hành vi rập khuôn như vỗ tay, xoay người, đi kiễng chân,… diễn ra thường xuyên
- Kháng cự sự thay đổi: Rối loạn phổ tự kỷ rất dễ bị kích động và căng thẳng khi thói quen hàng ngày bị xáo trộn
2. Hội chứng Asperger
Asperger thường được xem là dạng tự kỷ chức năng cao của rối loạn phổ tự kỷ. Trẻ mắc hội chứng này thường không có sự chậm trễ đáng kể về ngôn ngữ hay nhận thức. Thậm chí nhiều trẻ có trí nhớ và khả năng học tập xuất sắc trong các lĩnh vực cụ thể
- Khó khăn trong giao tiếp xã hội: Mặc dù nói tốt nhưng trẻ vẫn gặp thách thức trong các kỹ năng hội thoại phức tạp như: luân phiên trò chuyện, hiểu ẩn ý, châm biếm hay ngôn ngữ cơ thể. Giao tiếp của trẻ có thể mang tính học thuật và cứng nhắc
- Sở thích thu hẹp và cường độ cao: Trẻ có thể đam mê 1 cách mãnh liệt với 1 chủ đề hẹp nào đó như: bản đồ, tàu hỏa, khủng long và muốn nói về nó mọi lúc mặc dù người kế bên có nghe hay không
- Vụng về trong vận động: Các kỹ năng vận động thô và tinh có thể kém linh hoạt hơn bạn bè cùng trang lứa
- Khó khăn trong việc thấu cảm: Trẻ có thể gặp khó khăn trong việc đặt mình vào vị trí của người khác để hiểu cảm xúc và suy nghĩ của họ
3. Rối Loạn Phát Triển Lan Tỏa – Không Đặc Trưng (PDD-NOS)
Đây từng là chẩn đoán linh hoạt dành cho những trẻ có 1 số triệu chứng rối loạn phổ tự kỷ nhưng không đáp ứng đầy đủ tất cả tiêu chí cho các dạng trên. Các biểu hiện thường nhẹ hơn hoặc không điển hình
- Triệu chứng không đầy đủ: Trẻ có thể có khiếm khuyết rõ rệt về mặt xã hội nhưng các hành vi lặp lại lại không nổi bật
- Khởi phát muộn: 1 số trẻ có thể phát triển bình thường trong những năm đầu nhưng sau đó các dấu hiệu mới dần xuất hiện
- Biểu hiện rất đa dạng: Đây là nhóm không đồng nhất, mỗi trẻ có 1 bức tranh triệu chứng riêng biệt điều đó khiến việc nhận diện trở nên khó khăn hơn với các bậc làm phụ huynh
4. Rối loạn tan rã ở trẻ em (Childhood Disintegrative Disorder – CDD)
Đây là 1 dạng hiếm gặp và nghiêm trọng của rối loạn phổ tự kỷ. Trẻ phát triển hoàn toàn bình thường về mọi mặt (ngôn ngữ, xã hội, vận động) trong ít nhất 2 năm đầu đời. Sau đó, đột nhiên hoặc trong vài tháng trẻ mất đi hầu hết các kỹ năng đã đạt được trước đó
- Sự thoái lui kỹ năng sâu sắc: Trẻ mất đi ngôn ngữ, kỹ năng xã hội, kỹ năng chơi, vận động và thậm chí cả kỹ năng tự chăm sóc bản thân
- Tiên lượng thường kém hơn: Sự mất mát kỹ năng này là rất đáng kể và thường dẫn đến những khiếm khuyết nghiêm trọng và lâu dài
Việc nhận biết sớm các dấu hiệu phía trên và can thiệp kịp thời bằng các phương pháp giáo dục đặc biệt và trị liệu phù hợp là vô cùng quan trọng. Hãy luôn nhớ rằng, rối loạn phổ tự kỷ không phải là 1 bản án mà là 1 cách tồn tại khác biệt. Mỗi đứa trẻ tự kỷ đều mang trong mình những tiềm năng riêng ẩn dấu chưa được tỏa sáng. Sứ mệnh của cha mẹ và cộng đồng là thấu hiểu, chấp nhận và kiên nhẫn đồng hành để giúp con tỏa sáng theo cách của riêng mình
Nếu bạn nghi ngờ con mình có những dấu hiệu của rối loạn phổ tự kỷ, đừng ngần ngại liên hệ ngay với Trung tâm nghiên cứu và ứng dụng tâm lý – giáo dục đặc biệt Tia Nắng nhé!