Trẻ chậm nói là nỗi lo thường gặp của nhiều bậc phụ huynh khi con bước vào giai đoạn tập nói. Ngôn ngữ là cầu nối quan trọng giúp trẻ giao tiếp, học hỏi và thể hiện cảm xúc, nhưng không phải đứa trẻ nào cũng có tốc độ phát triển ngôn ngữ giống nhau. Một số trẻ có thể nói chậm hơn so với độ tuổi, khiến cha mẹ băn khoăn không biết con chỉ “phát triển chậm hơn một chút” hay đang gặp vấn đề về rối loạn ngôn ngữ.
Việc phát hiện sớm dấu hiệu trẻ chậm nói đóng vai trò rất quan trọng, giúp phụ huynh can thiệp đúng thời điểm, hỗ trợ trẻ cải thiện khả năng giao tiếp, đồng thời tránh ảnh hưởng đến trí tuệ, cảm xúc và kỹ năng xã hội sau này. Cùng Tia Nắng tìm hiểu những dấu hiệu nhận biết sớm để không bỏ lỡ giai đoạn vàng phát triển ngôn ngữ cho trẻ.
Dấu hiệu nhận biết sớm trẻ chậm nói
dấu hiệu nhận biết trẻ chậm nói sẽ được chuẩn đoán theo các giai đoạn sau đây:
1. Ở giai đoạn 0 – 12 tháng:
-
Trẻ ít hoặc không phản ứng khi nghe gọi tên.
-
Không bập bẹ, không phát ra âm thanh giao tiếp như “ba”, “ma”, “a”, “ê”.
-
Không có giao tiếp bằng mắt, ít cười hay thể hiện cảm xúc khi có người trò chuyện.
2. Giai đoạn 1 – 2 tuổi:
-
Trẻ chưa nói được từ đơn, hoặc chỉ dùng vài âm vô nghĩa để thay cho lời nói.
-
Không hiểu hoặc không làm theo những yêu cầu đơn giản như “đưa mẹ cái ly”, “ngồi xuống”.
-
Thường xuyên chỉ tay, kéo tay người lớn thay vì nói để diễn đạt nhu cầu.
3. Giai đoạn 2 – 3 tuổi:
-
Vốn từ ít, nói không rõ, nói ngọng hoặc lặp lại lời người khác mà không hiểu nghĩa.
-
Không đặt được câu ngắn (2 – 3 từ), ít dùng lời nói để giao tiếp.
-
Không tham gia trò chuyện hoặc không thích chơi cùng bạn bè.
4. Sau 3 tuổi:
-
Ngôn ngữ của trẻ vẫn mơ hồ, người lạ khó hiểu khi trẻ nói.
-
Trẻ khó kể lại sự việc, không trả lời được các câu hỏi đơn giản.
-
Thiếu khả năng diễn đạt cảm xúc, hoặc có dấu hiệu chậm phát triển ở các kỹ năng khác (vận động, nhận thức, giao tiếp xã hội).
Xem thêm: “Các Phụ Huynh Có Biết Tự Kỷ Là Gì? Cách Để Phân Biệt Với Rối Loạn Phổ Tự Kỷ”.
Nguyên nhân khiến trẻ chậm nói
Chậm nói ở trẻ không phải lúc nào cũng là dấu hiệu bệnh lý nghiêm trọng, nhưng việc hiểu rõ nguyên nhân là bước quan trọng giúp phụ huynh tìm được hướng hỗ trợ phù hợp. Dưới đây là những nhóm nguyên nhân phổ biến:
- Yếu tố sinh lý:
Một số trẻ gặp khó khăn trong việc nói do vấn đề về thính giác, không nghe rõ nên không thể bắt chước âm thanh và phát âm đúng. Ngoài ra, rối loạn phát triển ngôn ngữ, rối loạn phổ tự kỷ, hay tăng động giảm chú ý (ADHD) cũng có thể ảnh hưởng đến khả năng tập trung và tiếp nhận ngôn ngữ. Ở một số trường hợp khác, cấu trúc miệng, lưỡi, hoặc thanh quản bất thường cũng khiến trẻ khó phát âm tròn tiếng. - Yếu tố môi trường:
Ngôn ngữ của trẻ được hình thành nhờ sự tương tác hàng ngày với cha mẹ và những người xung quanh. Tuy nhiên, nhiều trẻ hiện nay dành quá nhiều thời gian xem TV, điện thoại hoặc máy tính bảng, khiến khả năng phản xạ ngôn ngữ bị giảm. Thiếu giao tiếp trực tiếp, chẳng hạn như cha mẹ ít trò chuyện. Không đọc sách hay hát cùng con cũng là nguyên nhân khiến trẻ không có cơ hội học từ mới và rèn phản xạ nói. - Yếu tố tâm lý và cảm xúc:
Trẻ sống trong môi trường căng thẳng, hay bị la mắng, chê bai hoặc ít được khích lệ thường trở nên thu mình, sợ sai và ngại nói. Một số trẻ cũng có xu hướng chỉ im lặng khi ở nơi đông người do lo âu hoặc thiếu tự tin, tình trạng này gọi là chứng câm chọn lọc (Selective Mutism).
Can thiệp sớm tại Trung tâm Tia Nắng – Giúp trẻ chậm nói tự tin nói và giao tiếp hiệu quả
Tại Trung tâm Tia Nắng, chương trình trị liệu ngôn ngữ và giáo dục cá nhân hóa (IEP) được xây dựng dành riêng cho trẻ chậm nói, rối loạn ngôn ngữ và các vấn đề giao tiếp.
Quá trình can thiệp bao gồm:
-
Đánh giá chuyên sâu về khả năng ngôn ngữ, nhận thức và cảm xúc.
-
Thiết kế bài tập cá nhân hóa, kết hợp trò chơi, hình ảnh, âm thanh giúp trẻ phát âm và diễn đạt dễ dàng hơn.
-
Liệu pháp âm ngữ và trò chơi tương tác nhóm giúp trẻ tự tin, mạnh dạn khi giao tiếp với người khác.
-
Hướng dẫn phụ huynh cách luyện nói và khuyến khích con giao tiếp tại nhà để duy trì hiệu quả trị liệu.
Nhờ sự đồng hành của đội ngũ chuyên viên ngôn ngữ trị liệu, tâm lý và giáo viên chuyên biệt, Tia Nắng đã giúp nhiều trẻ cải thiện rõ rệt khả năng phát âm, vốn từ và giao tiếp xã hội chỉ sau một thời gian ngắn can thiệp.
Mỗi đứa trẻ đều có tốc độ phát triển riêng, nhưng nếu bạn nhận thấy con quá im lặng, ít phản ứng hoặc khó diễn đạt, hãy tìm sự tư vấn chuyên môn càng sớm càng tốt. Trung tâm Tia Nắng cam kết đồng hành cùng gia đình trong hành trình giúp trẻ phát triển ngôn ngữ, tự tin giao tiếp và hòa nhập cuộc sống một cách tự nhiên nhất.