Trong thế giới của những thuật ngữ y khoa, có lẽ ít khái niệm gây nhiều nhầm lẫn nhất đó là Tự kỷ và Rối loạn phổ tự kỷ. Nhiều người vẫn đang băn khoăn: “Tự kỷ là gì? Nó có khác gì với Rối loạn phổ tự kỷ hay không?” Bài viết này sẽ không chỉ giải đáp câu hỏi đó, mà còn dẫn bạn đi qua hành trình thay đổi nhận thức của nhân loại về 1 thế giới thần kinh đa sắc màu
Tự kỷ là gì?
Tự kỷ (Autism) trong cách hiểu truyền thống từng được dùng như 1 thuật ngữ chung cho 1 nhóm các rối loạn phát triển lan tỏa. Trong quá khứ, các nhà khoa học phân loại tự kỷ thành nhiều nhóm nhỏ dựa trên mức độ biểu hiện và đặc điểm khác nhau:
1. Tự kỷ điển hình (Classic Autism):
Tự kỷ dạng này được biết đến rộng rãi nhất với các biểu hiện rõ rệt về khiếm khuyết xã hội, giao tiếp và hành vi lặp đi lặp lại, thường đi kèm với chậm phát triển trí tuệ
2. Hội chứng Asperger:
Thường được gọi là tự kỷ chức năng cao. Trẻ Asperger có trí thông minh bình thường hoặc trên trung bình, chúng không chậm về ngôn ngữ nhưng gặp khó khăn rất nhiều trong kỹ năng xã hội. Những trẻ này thường có sở thích thu hẹp cứng nhắc
3. Rối loạn phát triển lan tỏa – không đặc trưng (PDD-NOS):
Là chẩn đoán linh hoạt cho những trẻ có 1 số triệu chứng tự kỷ nhưng không đủ tiêu chí để chẩn đoán vào các nhóm kể trên. Có thể nói trong giai đoạn này thì tự kỷ giống như 1 cái cây lớn với nhiều nhánh khác nhau. Mỗi nhánh là một dạng chẩn đoán riêng biệt mà không ai có thể lường trước được.
>>Xem thêm:”Rối Loạn Phổ Tự Kỷ Là Gì? Các Dạng Phổ Biến Phụ Huynh Cần Biết“
Theo bạn rối loạn phổ tự kỷ là gì?
Năm 2013, Cẩm nang Chẩn đoán và Thống kê Rối loạn Tâm thần (DSM-5) của ngành tâm thần học, đã chính thức gộp tất cả các nhánh chẩn đoán cũ lại thành 1 chẩn đoán duy nhất đó là: Rối loạn phổ tự kỷ (Autism Spectrum Disorder – ASD)
Bạn thắc mắc từ “Phổ” là gì? Từ “Phổ” là yếu tố quan trọng nhất. Nó xóa bỏ cách nhìn nhận cứng nhắc về các nhánh riêng lẻ và thay vào đó là 1 quang phổ liên tục đa dạng. Nói đơn giản bạn hãy xem nó như cầu vồng với vô số sắc độ thay vì chỉ vài 3 mảng màu riêng biệt. Điều đó dẫn đến mỗi cá nhân trên phổ tự kỷ là 1 sự pha trộn độc nhất của:
- Các mức độ hỗ trợ khác nhau (từ cần hỗ trợ ít đến cần hỗ trợ rất nhiều)
- Điểm mạnh và thách thức riêng biệt (có người có trí nhớ siêu phàm, có người gặp khó khăn trong giao tiếp hoặc có người lại nhạy cảm quá mức với âm thanh)
- Khả năng về ngôn ngữ và trí tuệ đa dạng
Lưu ý: Quyết định này phản ánh 1 sự thay đổi nhân văn và khoa học. Nó không tập trung vào nhãn dán bệnh án, mà tập trung vào đánh giá nhu cầu và điểm mạnh của từng trẻ để có kế hoạch hỗ trợ phù hợp nhất.
Phân biệt tự kỷ và rối loạn phổ tự kỷ các phụ huynh nên biết
Sự khác biệt chính không nằm ở bản chất của tình trạng mà nằm ở cách phân loại và tư duy:
| Đặc điểm | Tự Kỷ | Rối Loạn Phổ Tự Kỷ |
| Bản chất | 1 tập hợp các rối loạn riêng biệt (Tự kỷ điển hình, Asperger, PDD-NOS) | 1 phổ duy nhất, liên tục và đa dạng |
| Cách tiếp cận | Chẩn đoán theo từng loại xem bạn thuộc nhóm nào | Đánh giá theo mức độ hỗ trợ xem bạn cần hỗ trợ gì và ở mức nào |
| Tính cá nhân | Dễ gắn nhãn cứng nhắc | Tôn trọng sự độc nhất của mỗi cá nhân và đặc biệt không có 2 người tự kỷ giống nhau |
| Ứng dụng | Được sử dụng phổ biến trong quá khứ và vẫn có thể được dùng trong giao tiếp đời thường | Là thuật ngữ chính thống và khoa học được sử dụng trong chẩn đoán và can thiệp hiện nay |
Để cho bạn dễ hiểu hơn chúng tôi có làm so sánh sau:
- Tự kỷ giống như phân loại động vật: đây là hổ, kia là sư tử, kia nữa là báo
- Rối loạn phổ tự kỷ giống như nhìn nhận sự đa dạng của loài mèo. Từ 1 chú mèo nhà bé nhỏ đến 1 con hổ to lớn, tất cả đều thuộc họ mèo. Nhưng mỗi loài có đặc điểm, kích thước và nhu cầu khác nhau
Sự ra đời của khái niệm rối loạn phổ tự kỷ không đơn thuần là thay đổi 1 cái tên. Đó là 1 bước tiến văn minh, kêu gọi chúng ta ngừng việc dán nhãn và bắt đầu thấu hiểu con trẻ hơn. Nó nhấn mạnh rằng, mỗi đứa trẻ dù ở điểm nào trên phổ cũng xứng đáng được nhìn nhận như 1 cá thể toàn vẹn với những tiềm năng riêng biệt, chứ không phải là 1 chẩn đoán cứng nhắc.
Hiểu được điều đó, Trung tâm Tia Nắng ra đời với sứ mệnh trở thành người bạn tri kỷ, cùng cha mẹ san sẻ gánh nặng và thắp sáng tương lai cho trẻ tự kỷ. Hãy liên hệ ngay với chúng tôi để có thể tạo nên những chương trình cá nhân hóa được xây dựng dựa trên điểm mạnh và nhu cầu riêng biệt của từng trẻ.